Grootste stijging zieken bij zelfstandigen

Zelfstandigen zijn minder ziek maar het aantal zieken neemt sneller toe: burn-outrisico test kan helpen

Antwerpen, 10 oktober 2024 - Op 10 oktober, de Werelddag van de geestelijke gezondheid, analyseert Xerius de trendcijfers m.b.t. de risico’s op ziekte en burn-out bij zelfstandigen, op basis van de meest recente cijfers van het RIZIV. Het aantal zelfstandigen die meer dan een jaar thuis zijn omwille van psychische problemen, waaronder burn-out, nam op vier jaar tijd toe met 34%. Ook het aantal perioden arbeidsongeschiktheid van meer dan zeven dagen (maar minder dan een jaar) verdubbelde op vier jaar. Zelfstandigen zijn nog steeds minder ziek dan werknemers en werklozen, maar het aantal zieke zelfstandigen nam¹ wel het meest toe. Xerius zet in op een gratis mentale gezondheid check, ontwikkeld door specialist BloomUp en investeert in sensibilisering door een brede campagne, gefinancierd via de projectoproep van Minister Clarinval. 

• Het aantal zelfstandigen dat langer dan een jaar buiten strijd is door een burn-out, depressie of andere psychische problemen stijgt met een derde (+34%), tot meer dan 8.000 zelfstandigen eind 2022;²
• Het aantal perioden arbeidsongeschiktheid van meer dan zeven dagen (maar minder dan een jaar) verdubbelde op vier jaar (tot bijna 35.000 in 2022)³.
• Zelfstandigen vinden we minder terug in de uitkeringscijfers van de overheid: minder dan 3% is langer dan een jaar arbeidsongeschikt (2,4%), waarvan 0,6% door burn-out, depressie of andere psychische problemen. Bij werknemers en werklozen⁴ is ongeveer één op de tien (11,5%) langer dan 1 jaar inactief, waarvan 4,1% door burn-out, depressie of andere psychische problemen.
• Xerius roept zelfstandigen op om een gratis de laagdrempelige burn-out test te doen en voert daarrond een sensibiliseringcampagne, herkenbaar voor zelfstandigen, met concrete tips op broodzakken en affichages in het straatbeeld en online⁵.
• Dit project maakt deel uit van de goedgekeurde projecten van de sociale verzekeringsfondsen, gericht op de preventie van psychosociale risico’s op het werk voor de zelfstandigen (gefinancierd door de federale regering na projectoproep van Minister Clarinval). 

Gratis gezondheidscheck, ook voor u een goede zaak

Zelfstandigen grappen zelf wel eens dat ze geen tijd hebben om ziek te zijn, maar ook zij worstelen, net als iedereen, met stress en moeilijkheden. Zelfstandigen willen geen klanten, omzet of inkomen verliezen door ziek te zijn. Vaak stellen ze mensen tewerk waardoor ze zich verantwoordelijk voelen. Hierdoor gaan ze vaak te lang over hun eigen grenzen.

“De statistieken zijn het topje van de ijsberg. Er zijn meer zelfstandigen die riskeren uit te vallen. Zelfstandigen trekken zelf niet graag aan de alarmbel, als het om hun gezondheid gaat: ze doen alles voor hun zaak en blijven liefst gewoon doorgaan. Soms over hun grenzen. De reden: ze willen geen klanten, omzet of inkomen verliezen. Toch kunnen zelfstandigen zelf ook aan preventie doen, terwijl ze nog actief aan het werk zijn. Een belangrijke eerste stap is een burn-outcheck, waarmee je zelf de aandachtspunten in kaart brengt. Net zoals je voor andere bedrijfszaken een risicoanalyse uitvoert. De sensibilisering en stap naar professionele begeleiding komen best zo vroeg mogelijk. We weten dat alle leeftijden, ook dertigers, risico lopen⁶. Zelfs de omgeving kan signalen oppikken en aanraden actie te ondernemen,” duidt Raf Vanvoorden, projectleider bij Xerius de problematiek.

Via een korte vragenlijst van BloomUp, kan een zelfstandige via Xerius zelf en anoniem een eerste inschatting maken van de risico’s op burn-out. Xerius roept hiertoe op via een campagne in het straatbeeld en ook bij 240.000 eigen klanten.  Wie het nodig heeft, kan de hulp van een psycholoog of arts inroepen. 

Signalen herkennen: ook de omgeving kan helpen

Raf Vanvoorden, projectleider bij Xerius vult aan: “Niet zelden herkent de partner of dichte contacten het eerst een paar signalen van burn-out. Ook het professionele netwerk kan helpen. Zo zijn al onze klantverantwoordelijken in rechtstreeks contact met de zelfstandigen opgeleid om signalen te herkennen en onze burn-outscan en professionele ondersteuning van arts of psycholoog aan te bevelen.” 

Een burn-out uit zich bij iedereen anders. Toch zijn er symptomen of signalen die vaak voorkomen:

• Verminderde motivatie en werkprestaties: Wat je vroeger leuk vond, voelt nu als een last. Je concentratie en productiviteit nemen af. Zelfs de meest eenvoudige taken lijken plots heel zwaar.
• Weinig zelfvertrouwen: Je hebt het gevoel dat je tekortschiet, zowel voor jezelf als voor je klanten of partners. 
• Extreme vermoeidheid: Je voelt je altijd uitgeput, kunt slecht slapen en overdag is de vermoeidheid overweldigend.
• Emotionele uitputting: Je bent snel overweldigd en geïrriteerd en hebt moeite om je gevoelens onder controle te houden.
• Cynisme en afstandelijkheid: Je bekijkt je zaak, medewerkers en zelfs je leven met een negatieve blik. Je trekt je vaak terug en voelt je geïsoleerd van alles en iedereen.
• Fysieke klachten: Je hebt hoofd- en spierpijn, slaapproblemen, maag- en darmklachten of andere lichamelijke symptomen zonder duidelijke medische oorzaak.

Zes tips om burn-out te voorkomen

1. Me-time is money. Neem als ondernemer tijd voor jezelf. Zo kan je je batterijen opladen, je gedachten ordenen en je zal zien: net dan komt die eureka-oplossing.
2. Wat je nu doet, is geen pauze. Altijd druk als zelfstandige? Plan je pauzes en blokkeer ze in je agenda. Kijk niet op je smartphone, eet niet aan je bureau, maar doe een babbeltje of maak een korte wandeling.
3. Ja, zeg gerust nee. Ook een zelfstandige moet soms nee durven zeggen. Maak zoveel mogelijk bewuste keuzes en bewaak je grenzen. Voor jezelf én je omgeving.
4. Afwisseling houdt je scherp. Door af en toe iets nieuws te proberen krijgen je energie en creativiteit een boost en leer je je aanpassen aan kleine veranderingen. Dit maakt je extra veerkrachtig in uitdagende tijden.
5. Leef (in het) nu. Blijf je toch te veel hangen in het verleden? Een therapeut kan je leren om negatieve gedachten los te laten en meer in het moment te leven.
6. Maak tijd voor wie je energie geeft. Nog zo'n boost voor je humeur.

De harde cijfers

Langdurende afwezigheden van meer dan 1 jaar

Het aantal zieke zelfstandigen die langer dan een jaar uitkeringsgerechtigd zijn (invaliditeit), stijgt met 17,7% tot meer dan 30.000 eind 2022. Psychische problemen (en burn-out) zijn oorzaak nummer twee, met meer dan een kwart (26,4%). Dat aantal steeg met bijna 34% (33,7%) tot meer dan 8.000 in 2022.

Bij de werknemers en werklozen⁷ neemt dit evenzeer toe (+17,8%). Psychische problemen zijn er de hoofdoorzaak met bijna 38%; er is een toename met 22% op vier jaar tijd.

Samenvattende tabellen

Bronnen: RSVZ, RIZIV (uitkeringsgerechtigden), RSZ, berekeningen Xerius

Voetnoten

1. tussen 2018 en 2022
2. Statistieken over de invaliditeit van zelfstandigen in 2022 | RIZIV (fgov.be)
3. Statistieken over de primaire arbeidsongeschiktheid van zelfstandigen in 2022 | RIZIV (fgov.be)
4. Statistieken over de invaliditeit van werknemers en werklozen in 2022 | RIZIV (fgov.be). Deze cijfers bevatten enkel de arbeidsongeschiktheden waarvoor de duur van ongeschiktheid de periode van het gewaarborgde loon overschrijden (14 dagen voor arbeiders en 30 dagen voor bedienden). Hert gaat om (periodes van) arbeidsongeschiktheid vanaf dag 15 voor arbeiders en vanaf dag 31 voor bedienden. Bij werklozen gaat het om arbeidsongeschiktheid vanaf de eerste dag (ten laste van de uitkeringsverzekering).
5. Deze cijfers hebben enkel betrekking op de perioden van arbeidsongeschiktheid die eindigden tijdens een van de onderzochte jaren.
6. Arbeidsongeschiktheid: Hoeveel burn-outs en depressies langer dan één jaar? Hoeveel kost dat aan uitkeringen? | RIZIV (fgov.be)
7. Statistieken over de invaliditeit van werknemers en werklozen in 2022 | RIZIV (fgov.be)